Co to jest stały, podstawowy napływ glukozy? Co to jest baza? Baza to stały napływ cząstek insuliny do krwi, który musi mieć miejsce nawet wtedy, gdy głodujemy.
Jak wiadomo (z poprzedniego artykułu) - nasze ciało (czyt. komórki naszego ciała) nieustająco spalają glukozę - aby utrzymać stała temperaturę 36,6°C i zapewnić energię do "zadań poszczególnych narządów". Większość narządów, aby móc korzystać z glukozy musi stale zużywać cząstki insulinowe.
Jak to jest, że zdrowi ludzie mogą głodować (jakiś czas), a wszystko w ich organizmie przebiega prawidłowo - utrzymują stała temperaturę ciała, a ono spełnia swe zadania?
Otóż, stałym dostawcą glukozy do krwi, nawet w okresie głodówki, jest wątroba. To ona dostarcza cząstki glukozy do krwi - zarówno z zapasów jak i ze "sztuczek" przerabiania innych składników na glukozę.
Nazywamy to PODSTAWOWYM, CIĄGŁYM NAPŁYWEM GLUKOZY DO KRWI Z WĄTROBY. Nie ma on żadnego związku z bieżącymi posiłkami.
Ale trzeba pamiętać, że aby ta glukoza mogła być "spalona", musi temu towarzyszyć STAŁY PODSTAWOWY NAPŁYW INSULINY Z KOMÓREK ß, a to nazywamy BAZĄ.
Jeżeli stosujemy funkcjonalną insulinoterapię, zadaniem lekarza jest ustalenie ilości insuliny, której dany pacjent potrzebuje w okresie 24 godzin na "spalenie" glukozy napływającej stale do krwi z wątroby. Na wielkość dawki podstawowej (czyli bazy) wpływa szereg czynników:
1. Dzieci do 3. roku życia mają zwykle małe zapotrzebowanie podstawowe, tzn. około 10% do 20% dobowego zużycia insuliny.
2. Dzieci do 4-5 roku życia mają nieco większe zapotrzebowanie podstawowe - 20% do 30% zużycia dobowego insuliny.
3. Młodzież powyżej 10 roku życia ma większe zapotrzebowanie podstawowe - 30% - 50% zużycia dobowego - zbliżone do zapotrzebowania osób dorosłych.
Wlew podstawowy wymaga pewnej zmienności w przepływach godzinowych. Fizjologicznie, najmniej insuliny potrzebujemy w okresie snu - od 23 do ok. 3 w nocy.
JAK OBLICZAMY TZW. "ŚREDNI PRZEPŁYW GODZINOWY W BAZIE"?
Przykład: Jeżeli pacjent zużywa w ciągu doby (niezależnie od metody leczenia) około 24j - (w tym jest baza i insulina na porcje posiłkowe), a baza stanowi około 40% zużycia dobowego, czyli jest to 9,6j/dobę - a zatem przeciętny przepływ godzinowy w bazie (pompa) wynosi 0,4j insuliny w ciągu godziny. Oczywiście jest to przeciętny przepływ.
Lekarz wraz z pacjentem dostosowują przeciętne godzinowe przepływy insuliny w bazie do ilości glukozy podawanej przez wątrobę tego z pacjenta w poszczególnych godzinach doby.
WAŻNE JEST, aby dobowy - bazowy napływ insuliny dopasować do dobowego godzinowego napływu glukozy z wątroby.
UWAGA: nie wiązać tych napływów z posiłkami.
Oczywiście istnieją sytuacje, kiedy musimy zmienić bazę (dawkę podstawowa). O czym musimy pamiętać?
Zwiększanie bądź zmniejszanie wlewu godzinowego - podstawowego musi być "płynne", tzn. różnice miedzy kolejnymi godzinami przepływu nie powinny wynosić więcej niż 0,1 - 0,2j/godzinę.
Większe różnice między kolejnymi godzinami zagrażają niedocukrzeniami.
Pacjent powinien wiedzieć, że prawidłowo zaprogramowany wlew podstawowy zapewnia normoglikemię w czasie, gdy chory nie spożywa posiłków. Najłatwiej zademonstrować to na przykładzie nocy.
Jak zwiększać lub zmniejszać przepływy bazowe godzinowe - dostosowane do aktualnych potrzeb?
Jeżeli występują hipoglikemie lub hiperglikemię (w określonej godzinie), zmianę dawki rozpoczynamy na 2-3 godziny przed oczekiwanym efektem.
Co prawda, zmiana dawki już w momencie pojawienia się nieprawidłowych wyników umożliwia korektę zaistniałych nieprawidłowości, ale nie zapobiega ich powstawaniu.
Zwiększenie bazy (dawki podstawowej) to częsty problem dzieci szczególnie w okresie chorób infekcyjnych z gorączka. W takich sytuacjach zwiększamy dobowy wlew podstawowy około 30% do 50%. W niektórych pompach są możliwości zaprogramowania - różnych baz. Można wtedy "przełączyć się" na wyższa bazę, a po chorobie wrócić do przeciętnej.
Większa baza wymagana jest także w sytuacjach stresowych, np. klasówki w szkole, trudne sytuacje życiowe. Zawsze możemy korzystać z tzw. czasowej (bądź procentowej) zmiany bazy.
Zmniejszenie bazy zwykle jest konieczne w momencie zakończenia roku szkolnego, w związku z końcem stresu szkolnego. Oznacza przełączenie się na bazę o 30% do 50% mniejszą.
Bywa, że zmniejszamy dawkę podstawowa, ale nie odstawiamy insuliny, w początkowym okresie infekcji przewodu pokarmowego.
Znacznie mniejsze zapotrzebowanie na podstawowy napływ insuliny obserwujemy w czasie intensywnego wysiłku fizycznego - mniejsze przeciętne o ok.50% przepływu godzinowego. W przypadku bardzo intensywnych ćwiczeń, możemy odłączyć się od pompy na czas 1-3 godziny, ale nie dłużej! Dłuższy wysiłek fizyczny bez insuliny zagraża kwasicą ketonową.
Jeżeli zrozumieliśmy czemu służy baza, czyli stały, podstawowy napływ insuliny, możemy przejść do kolejnej lekcji. W następnym odcinku dowiemy się, jak obliczamy napływy insuliny na dowolnie wybrany posiłek.
dr Maria Lipka - pediatra
Klinika Diabetologii, Patologii Noworodka i Wad Wrodzonych
Akademii Medycznej w Warszawie, ul. Działdowska 1
Tekst zamieszczono za zgodą Redakcji Magazynu "PEN".
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
