W Tarnogrodzkim Ośrodku Kultury dnia 8 maja 2014 roku odbył się wykład w ramach Tarnogrodzkiej Szkoły Cukrzycy pt.: "Ostre powikłania cukrzycy - hipoglikemia, kwasica cukrzycowa - jak ich unikać." Wykład został przygotowany dla Tarnogrodzkiej Szkoły Cukrzycy przez Porozumienie Zielonogórskie Lekarzy, a poprowadziła go dr Jolanta Mazurek z Niepublicznego Zakładu Opieki Zdrowotnej Przychodnia Lekarska w Tarnogrodzie.Treść wykładu "Ostre powikłania - hipoglikemia, kwasica cukrzycowa - jak ich unikać?"
Hipoglikemia (niedocukrzenie) - to ostre powikłanie leczenia cukrzycy. Oznacza poziom glukozy we krwi poniżej 55 mg/dl (3,0 mmol/l). Niski poziom cukru we krwi to zbyt mało materiału energetycznego dla mózgu, serca i innych ważnych narządów. Ostre stany hipoglikemii mogą wystąpić u każdego chorego leczonego insuliną lub tabletkami (pochodnymi sulfonylomocznika), pomimo prawidłowego prowadzonego leczenia i dobrej edukacji.
Wg wytycznych PTD celem leczenia cukrzycy jest uzyskanie poziomów cukru we krwi zbliżonych do występujących u osób zdrowych. Dążymy więc do uzyskania poziomu glukozy na czczo w granicach 70-110 mg/dl. Do granicy hipoglikemii jest więc bardzo blisko. Na szczęście ciężkie hipoglikemie występują rzadko. W zapobieganiu ciężkiej hipoglikemii najważniejsza jest świadomość jej przyczyn. Należy też znać zasady postępowania w razie wystąpienia wstępnych objawów niedocukrzenia. Tę wiedzę muszą posiadać zarówno chorzy, jak i ich rodziny oraz osoby z najbliższego otoczenia. Częsta samokontrola poziomów cukru we krwi przy pomocy glukometru umożliwia poznanie reakcji organizmu na leki, insulinę czy wysiłek fizyczny.
| Objawy hipoglikemii - niedocukrzenia - uczucie głodu i osłabienie, drżenie rąk, niepokój, pocenie się, kołatanie serca, bóle głowy, bóle brzucha, zaburzenia widzenia, senność, dezorientacja, niekiedy drgawki. Mogą pojawić się również gwałtowne zmiany nastroju połączone z nerwowością, agresją, czy nadmierną wesołkowatością. Najgroźniejszym objawem hipoglikemii jest utrata przytomności. Wymienione objawy nie zawsze występują razem. Chorzy, u których już raz wystąpiła hipoglikemia, wiedzą w jaki sposób zaczynają odczuwać gwałtowny spadek poziomu cukru we krwi. |
Przyczyny hipoglikemii:
- Błędy w odżywianiu: opuszczenie posiłku, spożycie mniejszego posiłku niż zwykle, zbyt duża przerwa między posiłkami,
- Błędy w stosowaniu leków doustnych: zbyt duża dawka leku, omyłkowe zażycie podwójnej dawki leku
- Błędy w insulinoterapii: omyłkowe podanie za dużej dawki insuliny, pomylenie dawki porannej i wieczornej, nieprawidłowe miejsce wstrzyknięcia insuliny, zbyt długa przerwa między podaniem insuliny a posiłkiem
- Niespodziewany, nieplanowany duży wysiłek fizyczny, bez dostosowania do planowanego wysiłku dawki insuliny, lub bez spożycia dodatkowej porcji węglowodanów.
- Spożycie alkoholu bywa przyczyną bardzo groźnych spadków poziomu cukru we krwi, między innymi z powodu występujących po alkoholu zaburzeń orientacji.
Hipoglikemia może wystąpić u chorego na cukrzycę w różnych miejscach i w różnych okolicznościach. Rozsądna osoba z cukrzycą zawsze posiada przy sobie kartonik soku, glukozę w płynie lub 3 kostki cukru, a gdy wychodzi z domu ma przy sobie także 1-2 kromki chleba. Takie zabezpieczenie pozwala w sposób bezstresowy rozwiązać problem spadku poziomu cukru we krwi.
Brak reakcji ze strony chorego na wstępne objawy hipoglikemii powoduje pogłębianie niedocukrzenia, co może doprowadzić do utraty przytomności. Osobie nieprzytomnej nie wolno wlewać do ust żadnych płynów. Jeszcze niedawno jedynym sposobem ratowania życia osobie nieprzytomnej z powodu hipoglikemii, było podanie dożylne glukozy. Przyjazd zespołu Pogotowia Ratunkowego był więc niezbędny.
| Aktualnie dostępny jest w aptekach lek działający przeciwnie do insuliny - czyli glukagon. Glukagon jest hormonem powodującym podwyższenie poziomu cukru we krwi. Sprzedawany jest pod handlową nazwą GlucaGen Hypokit w specjalnym zestawie z rozpuszczalnikiem, strzykawką i igłą - w charakterystycznym pomarańczowym pudełku. Glukagon podany podskórnie, domięśniowo lub dożylnie powoduje wzrost poziomu cukru, już po kilku minutach od podania. |
Ciężka hipoglikemia ustępuje i chory odzyskuje przytomność. Nie jest on jednak skuteczny po spożyciu alkoholu. Nie należy stosować glukagonu u osób z cukrzyca typu 2, których trzustka wytwarza jeszcze insulinę. Bardzo ważne jest nauczenie rodziny chorego w jakich okolicznościach lek powinien być podawany. Rodzina musi też dokładnie poznać sposób użycia GlucaGen Hipokit. Jest to lek ratujący życie. Może go podać każdy. Minimum wiedzy na ten temat pozwala bardzo skutecznie pomóc bliskiej osobie. Decyzję o możliwości stosowania GlucaGenHypokit przez konkretnego chorego podejmuje zawsze lekarz leczący. Lek wydawany jest wyłącznie na receptę.
Brak reakcji na niedocukrzenie ze strony chorego lub jego otoczenia doprowadzić może do wystąpienia udaru mózgu, zawału serca a niekiedy nawet do zatrzymania czynności serca. Po wystąpieniu hipoglikemii trzeba zawsze próbować ustalić jej przyczynę. Pozwala to skutecznie unikać jej w przyszłości. Fakt wystąpienia niedocukrzenia należy też odnotować w dzienniczku samokontroli. Pozwoli to przeanalizować sytuację, w której wystąpiła hipoglikemia, podczas następnej wizyty u lekarza. Każdy chory powinien nosić przy sobie kartę identyfikacyjną (najlepiej razem z dowodem osobistym) lub bransoletę z informacją, że choruje na cukrzycę. Pozwala to na szybsze udzielenie skutecznej pomocy w przypadku ciężkiej hipoglikemii z zaburzeniami świadomości.
Kwasica cukrzycowa (ketonowa) - Kwasica cukrzycowa jest drugim z omawianych ostrych powikłań cukrzycy. Jej przyczyną jest bezwzględny niedobór insuliny w organizmie chorego. Jest stanem bezpośredniego zagrożenia życia chorego z cukrzycą. W sytuacji braku insuliny glukoza nie może przedostać się z krwi do wnętrza komórek. W następstwie, poziom cukru we krwi rośnie a komórki "głodują" z powodu braku w ich wnętrzu glukozy. Komórkom brakuje energii do ich prawidłowego działania. Zmuszane są one więc do czerpania energii ze "spalania" obecnych w komórkach tłuszczów. Doprowadza to do powstawania w organizmie nadmiaru ciał ketonowych. Dłużej trwający brak dostatecznej ilości insuliny doprowadza do wyniszczenia organizmu i śpiączki ketonowej. W razie zbyt późno podjętego leczenia może to doprowadzić do śmierci chorego.
Objawy zagrażającej śpiączki ketonowej to objawy typowe dla wysokiego poziomu cukru we krwi. Pojawia się osłabienie, nadmierne pragnienie, częste oddawanie moczu, senność, nudności, wymioty, brak apetytu, chudnięcie, głębokie przyspieszone oddechy. Poziom glukozy we krwi przekracza 300mg/dl (17mmol/l).
Charakterystyczny dla kwasicy ketonowej jest zapach acetonu z ust chorego. Zapach ten jest łatwo rozpoznawalny, ponieważ kojarzy się z zapachem zmywacza do paznokci lub z zapachem sfermentowanych jabłek. U chorych z takimi objawami należy pilnie oznaczyć poziom cukru we krwi. Zazwyczaj jest on w takiej sytuacji bardzo wysoki. Bardzo wartościowe jest zbadanie poziomu ciał ketonowych we krwi. Można tego dokonać za pomocą pasków do pomiaru ciał ketonowych - Optium Xido i glukometru Xido. Otrzymujemy wynik rzeczywisty oraz ilościowy. Poziom ketonów pomiędzy 0,6 a 1,5 mmol /l gdy jednocześnie stwierdzamy poziom glukozy we krwi powyżej 300 mg/dl może to wskazywać na pojawienie się problemów wymagających interwencji medycznej. Wynik powyżej 1,5 mmol/l wskazuje na kwasicę ketonową. Można też zbadać poziom cukru i acetonu w moczu.
Przyczyny kwasicy cukrzycowej - najczęściej występuje ona w cukrzycy typu 1, zwłaszcza u osób z dotychczas nierozpoznaną chorobą. Kwasica ketonowa występuje też często u osób z dobrze dotychczas leczoną cukrzycą, u których doszło do zakażenia, np. podczas infekcji wirusowej, zapalenia oskrzeli, zapalenia płuc. Może wystąpić także po ciężkim urazie, zabiegu operacyjnym, udarze mózgu czy zawale serca. W tych stanach dochodzi do zwiększonego zapotrzebowania organizmu na insulinę. Kwasica cukrzycowa wystąpić też może po spożyciu alkoholu. Często występuje u osób, które ignorują swoją chorobę, nie przestrzegają diety bądź opuszczają zalecane dawki leków doustnych lub insuliny.
| Postępowanie - w razie podejrzenia kwasicy należy co 1 - 2 godz. kontrolować poziom cukru we krwi oraz poziom cukru i ciał ketonowych we krwi. (ewentualnie ketonów w moczu). Zaleca się też picie większych ilości płynów obojętnych ( np. niegazowanej wody mineralnej), w ilości nie mniejszej niż 2 - 3 - 4 litrów na dobę. W przypadku utrzymywania się wysokich poziomów cukru we krwi i acetonu w moczu należy w trybie pilnym skontaktować się z lekarzem. Tylko on może ustalić przyczynę powstania kwasicy i zalecić odpowiednie postępowanie. |
Wystąpienie kwasicy ketonowej jest zawsze wskazaniem do leczenia insuliną. W niektórych przypadkach insulina niezbędna jest jedynie okresowo, do czasu opanowania groźnej dla życia sytuacji. Chorzy z kwasicą cukrzycową praktycznie zawsze wymagają leczenia w warunkach szpitalnych. Kwasica ketonowa nadal bywa przyczyną śmierci chorych z cukrzycą, również tych bardzo młodych z cukrzycą typu 1. Ostre powikłania cukrzycy to także śpiączka hipermolalna i kwasica mleczowa. Dochodzi w nich do bardzo silnego odwodnienia organizmu, czego wyrazem są zaburzenia świadomości i śpiączka. Śpiączka hipermolalna zazwyczaj występuje u osób w wieku podeszłym. Ostre powikłania cukrzycy rozwijają się nagle. Wymagają szybkich reakcji ze strony chorego i jego najbliższych. Kwasicy i śpiączek można uniknąć przez znajomość ich objawów oraz przyczyn powstawania. Ważna jest też umiejętność rozsądnego reagowania już na pierwsze objawy wskazujące na rozwój ostrych powikłań związanych z wysokimi stężeniami cukru we krwi. Potwierdzają to słowa prof. Joslina będące mottem naszego cyklu edukacyjnego "chorzy na cukrzycę wiedzący najwięcej żyją najdłużej".
Po wykładzie prezes Władysław Chodkiewicz przedstawił sytuację związaną z opieką nocną, świąteczną i weekendową, która od kwietnia nie funkcjonuje w Tarnogrodzie oraz jak wygląda ochrona zdrowia ze środków publicznych w Powiecie Biłgorajskim i co w tym temacie robią Starosta Pan Marian Tokarski oraz pozostali członkowie zarządu. Prezes przedstawił również możliwość wyjazdu na wycieczkę razem z kombatantami do Wieliczki, Krakowa, Wadowic, Góry Kalwarii, Oświęcimia i Częstochowy. Następne spotkanie edukacyjne odbędzie się w czerwcu, na które już dzisiaj zapraszamy, a tematem będzie "Zespół metaboliczny- problem społeczny XXI wieku", który poprowadzi Grażyna Klenk-Jarząbek oraz drugi temat pt. "Jak odżywiać się w cukrzycy" przedstawi Janina Magoch. Zapraszamy.
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
