marzenia, zielone altany i pamięć?"
Adam Zagajewski
Mamy już jesień. Dla jednych jest to pora roku pełna piękna, kolorowych liści i spacerów po parku. Bywa i tak, że wraz z nastaniem jesieni stajemy się coraz bardziej przygnębieni i zniechęceni. Coraz więcej dżdżystych dni, mniejsza aktywność fizyczna. Często jesiennym nastrojom towarzyszy też chęć poprawienia sobie humoru słodką przekąską. Codzienne funkcjonowanie z cukrzycą coraz bardziej przytłacza. Dodatkowe przemęczenie fizyczne zniechęca do aktywności.
Wiadomo o znaczeniu pór roku dla ludzkiego zdrowia. Wraz z ich zmianami większość ludzi doświadcza zmian zachowania i nastroju. Na nasz nastrój wpływ mają zarówno światło jak i temperatura. Osoby z cukrzycą wiedzą najlepiej o ile łatwiej kontrolować poziom cukru latem. Ma to związek z większym wysiłkiem fizycznym na świeżym powietrzu, dostępnością świeżych warzyw i mniejszym zapotrzebowaniem organizmu na gromadzenie zapasów tłuszczu.
Zimą, osoby, które silnie reagują na zmiany temperatury i coraz mniejszą ilość światła słonecznego, mogą doświadczać tzw. Sezonowego Zaburzenia Afektywnego czyli potocznie mówiąc, depresji sezonowej, jesiennej.
Kiedy jesienią dzień staje się krótszy, mogą pojawić się objawy:
- rozdrażnienie, niepokój lub spowolnienie
- potrzeba większej ilości snu (kłopoty z rannym wstawaniem, mimo dłuższego snu brak poczucia wyspania)
- w odróżnieniu od osób depresyjnych, które tracą apetyt, osoby z depresją sezonową, spożywają zbyt duże ilości węglowodanów, co w przypadku cukrzycy wiąże się z jej rozchwianiem i emocjami złości temu towarzyszącymi
- kłopoty z precyzyjnym i szybkim myśleniem, mniejsza zdolność koncentracji
Osoby z cukrzycą powinny także pamiętać, że objawy przypominające depresję sezonową mogą wynikać z braku wyrównania poziomów cukru i częstych hipoglikemii lub być spowodowane niedoczynnością tarczycy.
Na predyspozycje do depresji sezonowej wpływa wiele czynników z naszego otoczenia:
- przede wszystkim brak światła słonecznego, który jest szczególnie odczuwany jesienią
- sytuacje stresowe nakładające się na miesiące, gdy brakuje światła
- na występowanie depresji w takiej formie częściej narażone są kobiety między 20-40 rokiem życia a związane jest to z działaniem hormonów
Nie zawsze jednak mamy do czynienia z depresją jesienną, która jest łagodniejszą formą ciężkiej depresji jednobiegunowej. W przypadku osób z cukrzyca, jak donoszą badacze, w przybliżeniu 40% pacjentów wskazuje na objawy depresji klinicznej o różnym nasileniu.
Poniżej podane zostały możliwe objawy depresji, która nie jest już wtedy chorobą występującą sezonowo. Sygnałem, który może wskazywać na możliwość pojawienia się depresji jest występowanie przez dwa tygodnie lub dłużej co najmniej pięciu z opisanych objawów tej choroby:
- pogorszenie samopoczucia, przygnębienie
- trudności w podejmowaniu decyzji i kłopoty z koncentracja uwagi
- spadek ogólnej aktywności i brak odczuwania przyjemności z takiej aktywności
- poczucie winy
- uczucie zmęczenia
- nawracające myśli o samobójstwie
- dolegliwości fizyczne, takie jak: zaburzenie snu i łaknienia
Lęki i odczucia depresyjne, wpływające na nasze emocje i na poziom cukru, można zmniejszyć dzięki:
- poszukiwaniu wsparcia społecznego. Dostarczają nam go inni ludzie przekazując pozytywne emocje i słowa otuchy w rozmowie lub będąc obecnymi w trudnych mementach funkcjonowania z cukrzycą. Mogą być to bliscy, przyjaciele, ale takie wsparcie oferują również koła i oddziały Polskiego Stowarzyszenia Diabetyków lub Towarzystwa Przyjaciół Dzieci i Młodzieży z Cukrzycą a także fora dyskusyjne na stronach internetowych. Takie kontakty dają możliwość podzielenia się swoimi odczuciami dotyczącymi życia z chorobą. Osoby z cukrzycą mogą znaleźć przyjaciół wśród innych chorych, pomóc we wspólnym rozwiązywanie problemów, uzyskać wsparcie edukacyjne.
Badania wskazują, że osoby z cukrzycą, u których poziom hemoglobiny glikowanej jest często bardzo wysoki (świadczy to o braku wyrównania cukrzycy), częściej też doświadczają odczuć depresyjnych. Dzielenie się swoimi emocjami pomaga.
- wyznaczaniu małych celów i świętowania drobnych sukcesów. W życiu z cukrzycą należy dążyć do jak najlepszego wyrównania glikemii, ale nie należy popadać w przesadę i perfekcjonizm. Od czasu do czasu mogą pojawić się wysokie poziomy cukru, jednak zawsze jest kolejny pomiar, kolejny dzień, w którym poziomy cukru będą lepsze.
Osoby doświadczające odczuć depresyjnych często myślą na swój temat bardzo negatywnie i stereotypowo. Wyciągają ogólne wnioski z jednostkowych, negatywnych wydarzeń (miałem/am wczoraj wysoki poziom cukru, więc jestem bezwartościowym człowiekiem i w ogóle nie radzę sobie z cukrzycą i z funkcjonowaniem w świecie).
- koncentracji w większym stopniu na zadaniu niż na emocjach. Korzystniejsza jest próba zastanawiać się nad rozwiązaniem konkretnego problemu niż koncentracja jedynie na emocjach wynikających z sytuacji. Poszukujmy więc możliwych rozwiązań, zbierajmy informacje, selekcjonujemy je i podejmujemy konkretne działania. Koncentracja jedynie na emocjach sprawia, że fantazjujemy nad rozwiązaniem sytuacji trudnej, ale nie podejmuje konkretnych działań rozwiązujących problem, co często powoduje dalsze frustracje. Często angażujemy się wtedy w czynności zastępcze, takie jak np. podjadanie dodatkowych przekąsek.
- zwracaniu uwagi na negatywne myśli wpływające na uczucia i zachowania. Można je zapisywać na kartce i później, gdy miną emocje przeanalizować, aby w podobnej sytuacji nie miały już tak silnego wpływu na nasze zachowanie. Wyłapywanie takich myśli z czasem staje się nawykiem.
- wzualizacji czyli szczegółowemu wyobrażania przyjemnych momentów naszego życia. Pozwala to na chwilę przełączyć myślenie na inne tory i uspokoić reakcje lękowe.
- ćwiczeniom relaksacyjnym regulującym pracę organizmu. Mogą być to głębokie oddechy, (powietrze wdychamy nosem i wydychamy ustami), powtarzane kilka, kilkanaście razy. Pozwala to zmniejszyć napięcie mięśniowe i w efekcie też uspokaja emocje
- wysiłkowi fizycznemu lub zajęciu się ulubionym hobby. Jest to dobra metoda na poprawę humoru, obniżenie poziomu cukru i redukcję stresu. Możemy spacerować lub wybrać taką formę aktywności, która sprawia nam najwięcej przyjemność.
Magdalena Chomka
psycholog
cukrzyca typu 1
psycholog
cukrzyca typu 1
Bibliografia:
- Ajjan, D.L.(red.). Stres, lęk, depresja. Warszawa: Wydawnictwo Amber (1996)
- Kasper, S., Buchkremer, G., Dilling, H., Gaebel, W., Hautzinger, M., Holsboer-Trachsler, E., Linden, M., Moller, H.J., Poldinger, W., Wittchen, H.U., Wolfersdorf, M. Depresja. Rozpoznanie i leczenie. Warszawa: Springer PWN (1995).
- Papolos, D., Papolos, J. Przezwyciężyć depresję. Poznań: DOm Wydawniczy Rebis (1994).
- Snoek, F.J., Skinner, T.Ch. (red.). Psychology In Diabetes Care. Chichester: Jon Wiley & Sons, Ltd (2000).
- Sultan, S., Heurtier-Hartemann, A. Coping and distress as predictors of glycemic control in diabetes. Journal of Health Psychology (2001), 6, 731-739.
- Rosenthal N.E. Zimowe smutki. Warszawa: Wydawnictwo WAB (1995)
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
