Faza targowania się często bywa pominięta, gdy już jest, może prowadzić do dwóch typów zachowań. Osoba z cukrzycą może zmierzać w kierunku negatywnych emocji - stany depresyjne lub zaakceptować w pełni życie z cukrzycą. To właśnie emocjonalne zaabsorbowanie chorobą, wahania poziomów glikemii, mogą być przyczyną częstych zmian w naszych emocjach, powodować stany depresji, lękowe, agresję, być przyczyna chorób związanych z odżywianiem. Wśród diabetyków, jak podają źródła, 40% chorych cierpi na depresję. Poza fizycznymi objawami, osoba może ujawniać silne poczucie winy lub wstydzić się swoich zachowań mogących świadczyć o depresji. Temat ten jednak jest tak szeroki, że wymaga oddzielnego potraktowania.
Druga ścieżka, jaką może pójść osoba jest to pogodzenie się z cukrzycą, jej akceptacja. Etap ten nie zawsze uda się osiągnąć. Nie zawsze akceptacja jest trwała i ciągła. Okoliczności życiowe sprawiają, że okresy akceptacji choroby mogą przeplatać się z okresami powrotów do jednej z poprzednich faz.
Akceptacja, uznanie stanu wyjściowego, jakim jest cukrzyca, jest warunkiem rozwoju motywacji. Mając określoną wiedzę, motywację, można próbować określać sobie cele życiowe w powiązaniu z cukrzycą. Bywa, że wraz z pojawieniem się i w trakcie życia z chorobą przewlekłą, brakuje nam realizmu w stawianiu celów i staramy się być perfekcyjni. Stawiając cel, powinniśmy odpowiedzieć sobie na kilka pytań:
- Co chcę konkretnego osiągnąć (jak, kiedy) i jaki mamy powód do realizacji tego właśnie celu
- Jakie "korzyści" da mi osiągnięcie tego celu i jak wpłynie to na inne aspekty mojego życia
- Należy pomyśleć nad sprawdzalnością celu czyli sposobem poznania, że cel został osiągnięty
Dobre dostosowanie się do wymogów stawianych przez cukrzycę i zarządzanie nią wymaga znajdowania własnych rozwiązań. Jeżeli uważamy, że choroba ogranicza nas w jakiś sposób, ogranicza nasze cele, możemy wtedy zastąpić je innymi. Tak się może stać w przypadku powikłań cukrzycowych uniemożliwiających realizację postawionych wcześniej celów. Bardzo ważna jest umiejętność związana z łatwością zmiany celu dominującego. Należy pamiętać tu o pułapce, jaką jest częstość zmiany celu dominującego, prowadząca w efekcie do braku realizacji jakiegokolwiek celu. Jeśli jednak nie potrafimy znaleźć dobrego rozwiązania problemu, zmiana na jakiś czas celu dominującego jest wskazana.
Osoby z cukrzycą, ze względu na przewlekłość choroby, możliwość powikłań, mogą starać się zdobywać jak najwięcej celów w krótkim czasie. Kardiolodzy mówią o typie zachowania A i związanym z nim cechami, który predysponuje do chorób układu krążenia. Cechy te mogą wpływać też na efekty leczenia i dostosowania się do cukrzycy. Wzór zachowania A odnosi się do zespołu cech, obserwowalnych zachowań jednostki, które obejmują skłonność do silnej rywalizacji, pośpiechu i poczucia presji czasu.
Osoby takie charakteryzują się dominacją i agresywnością. Sprawiają wrażenie osób pewnych siebie i czujnych. Mówią głośno i energicznie, szybko, często gestykulując i przerywając swojemu rozmówcy. Jednak mimo nadmiernej odpowiedzialności i silnego poczuciu kontroli, zaniżają poczucie własnej wartości. Popycha ich to w kierunku walki o coraz to wyższe osiągnięcia jednocześnie stawiając sobie zbyt wysokie wymagania. Przykładowo kilka pomiarów poziomu cukru, które nie mieszczą się w normie powoduje rozchwianie emocjonalne, stany depresyjne lub neurotyczne, co z kolei utrudnia dalsze leczenie. Przedstawione wyżej zachowanie może być jedynie syndromem albo stać się stylem życia z cukrzycą.
Człowiek stanowi całość psychofizjologiczną. Zarówno funkcjonowanie fizyczne wpływa na psychikę jak i nasze emocjonalne podejście do choroby wpływa na zachowania zdrowotne a przez to na funkcjonowanie fizyczne.
Ważne abyśmy umieli wykorzystać informacje o emocjach w kierowaniu swoim myśleniem i działaniami. W przypadku cukrzycy, rozumiejąc nasze emocje i to, że mogą one pochodzić także z wahań poziomów cukru, możemy wykorzystać to do lepszej kontroli cukrzycy i poprawienia relacji z otoczeniem.
Bibliografia:
Eliasz, A., Wrześniewski, K. Ryzyko chorób psychosomatycznych: Środowisko i temperament a Wzór Zachowania A. Wrocław: Ossolineum (1998).
Korzon-Burakowska, A., Adamska, K. Psychologiczne aspekty leczenia cukrzycy. Diabetologia Polska (1997), 4, 238-739.
O'Connor, J., Seymour, J NLP. Wprowadzenie do programowania neurolingwistycznego. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka. (1996).
Snoek, F.J., Skinner, T.Ch. (red.). Psychology In Diabetes Care. Chichester: Jon Wiley & Sons, Ltd (2000).
Artykuł przygotowany dla Moja Cukrzyca
Magdalena Chomka psycholog
Cukrzyca typu 1
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
