Każdy z nas ma potrzebę oceny samego siebie. Poczucie własnej wartości określa to, co myślimy o swoich możliwościach. Otwiera lub zamyka nam drogę do samorealizacji. Nie zawsze ocena własna jest adekwatna do naszych umiejętności. Nie musi również pokrywać się z tym, co myślą o nas inni.Szczególnie osoby chore przewlekle i ich otoczenie, może być narażone na doświadczania obniżonego poczucia własnej wartości i dodatkowych ataków naszego wewnętrznego krytyka.
Wewnętrzny Krytyk - kim właściwie jest
Bardzo często trudno nam zbudować pozytywny obraz własnej osoby ze względu na uciążliwy wewnętrzny głos krytyczny, który rośnie wraz z nami. Przypomina lustro wypaczające obraz świata. Oskarża nas, krytykuje działania i poczynania. Jest on głosem, który zbiera opinie od otaczających ludzi i oczekiwania społeczeństwa, w którym żyjemy. Wprowadza się do naszego wnętrza w dzieciństwie, w którym poza beztroską uczymy się zasad i norm funkcjonowania, doświadczamy dezaprobaty, bywamy karceni przez rodziców. Wykorzystuje wartości, według których zostaliśmy wychowani. Wewnętrzny krytyk bazuje na naszych irracjonalnych przekonaniach zniekształcając rzeczywistość. Narzuca nam coś, co odczuwamy jako nie pasujące do nas. Wrażenia te powodują, że możemy rezygnować z zaspokajania własnych potrzeb i występujemy przeciwko własnym wartościom. Wewnętrzny krytyk może też przypisać wartość moralną, dobrą lub złą, sprawom, które z moralnością nie mają nic wspólnego. Należy wtedy skorygować wymagania krytyka i zastanowić się, które z nich są rozsądne. Krytyk rośnie w siłę, gdy człowiek popełnia błędy. Często myślimy, że nasza wartość zależy właśnie od tego, aby tych błędów nie popełniać.
Warto nauczyć się demaskować naszego krytyka przez rzeczowe odpowiadanie wewnętrznemu głosowi. Ulubione sformułowania wewnętrznego głosu krytycznego:
- Jesteś nic nie wart, bo nie umiesz poradzić sobie ze swoją chorobą
- Jesteś egoistą
- Jeśli nie będziesz pracować dwa razy tyle, nic nie osiągniesz
- Poznaj swojego wewnętrznego krytyka wsłuchując się w to, co mówi. Cechy, których w sobie nie lubisz, odzwierciedlają jego osąd.
- Wyobraź sobie jak wygląda twój krytyk, może przypomina kogoś ci bliskiego.
- Zastanów się skąd mogą pochodzić jego osądy. Pozwoli to wzmocnić twoją świadomość krytyka i poradzić sobie z jego zarzutami. Pewne stwierdzenia wewnętrznego głosu krytycznego do złudzenia przypominają opinie, osądy znajomych i bliskich.
- Wymogów krytyka nigdy nie zaspokoisz, dlatego postaraj się od nich odseparować
Poczucie własnej wartości - jaki jesteś
Patrząc na siebie i otaczających ludzi, możesz zorientować się, jakie jest twoje poczucie własnej wartości.
Osoby o wysokim poczuciu własnej wartości są zazwyczaj:
- Zrelaksowane, spokojne i optymistycznie nastawione do życia
- Otwarte na nowych ludzi i doświadczenia, chętne do współpracy, zmotywowane do działania
- Niezależne i towarzyskie, czują się bezpiecznie w otoczeniu innych
- Wyrozumiałe dla siebie i innych, potrafią spojrzeć na siebie i świat z różnych punktów widzenia
- Świadome swoich mocnych i słabych stron
- Starające się wykorzystać wszystko, co możliwe w nowych okolicznościach
- Aktywne, bez nadmiernego poczucia winy, nasilonego gniewu i lęku
- Przyznające się do błędów bez nadmiernego usprawiedliwiania się, uczą się na własnych pomyłkach
- Traktują problemy jak wyzwania
- Dbają o własny wizerunek
- Przygnębione, w kontaktach z innymi wprowadzają nastrój smutku, często krępują je takie kontakty
- Nadmiernie konformistyczne i pełne pokory
- Starają się na siłę uszczęśliwić otoczenie
- Niska samoakceptacja powiązana jest z brakiem pozytywnych uczuć do innych
- Postrzegają siebie przez pryzmat tego, jak przypuszczalnie negatywnie widzą nas inne osoby
- Życie przeszłością albo obawa o przyszłość z dużą dozą narzekania
- Problemy widziane jako przeszkody nie do przebycia
- Obawa przed samotnością w powiązaniu z chwiejnością nastrojów i trudnościami w utrzymaniu bliskich kontaktów z innymi
- Trudności w przystosowaniu się do nowych sytuacji i rezygnacja z niepewnych co do skutku działań
- Brak własnego pozytywnego wizerunku
Poczucie własnej wartości - jak je zbudować
Jeśli twoje poczucie bycia osobą nic nie wartą ujawnia się tylko w pewnych okolicznościach, spróbuj przeanalizować swoje myślenie i zmienić działanie. Przećwicz możliwe scenariusze odmiennych zachowań i potem spróbuj zastosować je w konkretnej realnej sytuacji. Gdy twoje poczucie niskiej wartości wpływa na wszystkie dziedziny życia, warto też zmienić wzorce myślenia. Można zastanowić się nad zmianą nadmiernego dążenia do perfekcji i wrażliwości na uzyskiwane informację. Dobrze też wyćwiczyć zachowania asertywne. Wymagać to będzie poświęcenia dużej ilości czasu i wsparcia ze strony innych osób.
- Pozbądź się toksycznego zachowania. Zanalizuj poprzednie zachowanie, przemyśl jakie może być inne, bardziej korzystne i spróbuj przećwiczyć je praktycznie
- Stwórz nowe rodzaje zachowań wzmacniając najpierw mocne strony, następnie swoje słabe strony
- Podejmij nowe decyzje dotyczące starych informacji i uczuć
- Korzystaj z pomocy i wsparcia innych
- Zadbaj o swój wygląd
- Ucz się asertywności i radzenia sobie ze stresem
- Dokładnie oceniaj swoje możliwości i porównuj ta ocenę z obiektywną oceną dokonaną przez innych
Magdalena Chomka - psycholog
Cukrzyca typu 1.
Tekst zamieszczono za zgodą Redakcji Magazynu "PEN".
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
