Mowa tu o mikroskładnikach: witaminach i składnikach mineralnych. Jak sama nazwa wskazuje mikroskładników nie potrzebujemy tak dużo, jak węglowodanów czy białek. Ich ilości, niezbędne do prawidłowej pracy naszego ciała, są naprawdę niewielkie, ale potrzebujemy ich do prawidłowego funkcjonowania. Witaminy to związki, które są niezbędne do zachowania prawidłowego przebiegu przemian metabolicznych i zachowania dobrego stanu zdrowia, jednak nie stanowią one dla organizmu źródła energii, ani nie są też jego materiałem budulcowym. Składniki mineralne, podobnie jak witaminy, regulują funkcjonowanie organizmu, ale dodatkowo stanowią też materiał budulcowy ciała.
Oba składniki musimy dostarczać wraz z pożywieniem w odpowiednich ilościach, ponieważ zarówno niedostatek, jak i ich nadmiar niesie za sobą skutki odczuwalne na naszym zdrowiu. Zalecenia żywieniowe dla osób chorych na cukrzycę nie uwzględniają większego zapotrzebowania na te składniki w stosunku do zapotrzebowania osób zdrowych, w tej samej grupie wiekowej. Nie zaleca się również dodatkowej ich suplementacji, chyba że zaleci ją lekarz, na podstawie wykrytych w badaniach niedoborów. Istnieje jednak kilka czynników, które powodują, że diabetyk powinien zwrócić szczególną uwagę, by jego dieta, była bogata w mikroelementy i niczego w niej nie brakowało.
| Główną przyczyną częściej występujących niedoborów witamin i minerałów u diabetyków jest usuwanie ich wraz z moczem przy wysokich poziomach cukru we krwi. Podczas hiperglikemii organizm samoistnie pragnie wyrównać poziom cukru we krwi poprzez wzmożone pragnienie, przefiltrowanie glukozy w nerkach i wydalenie jej nadmiaru z moczem. Niestety wraz z moczem z organizmu usuwane są witaminy rozpuszczalne w wodzie oraz składniki mineralne. Im częściej zdarzają się przecukrzenia, tym większe ryzyko powstania i pogłębiania się niedoborów. |
Kolejnym czynnikiem, który naraża diabetyka na niedostatek mikroelementów, jest monotonność diety lub eliminacje pokarmowe, związane m.in. z istniejącymi chorobami towarzyszącymi. Osoby chorujące na cukrzycę często upraszczają swoją dietę, ze względu na to, że nieskomplikowany i powtarzający się jadłospis ułatwia utrzymanie glikemii w ryzach. Podobnie ma się sytuacja np. w przypadku celiakii czy innych powodów, dla których eliminujemy pewne produkty na stałe z naszego jadłospisu. Wraz z eliminacjami usuwamy z menu różne źródła mikroelementów, dieta staje się więc uboższa o wartościowe składniki. Jedynie urozmaicony, bogaty w różnorodne produkty sposób odżywiania może zapewnić odpowiednie ilości wszystkich składników odżywczych.
Pewne witaminy i składniki mineralne mają istotne znaczenie w wieloletnim przebiegu cukrzycy. Ze względu na toczący się przewlekły stan zapalny, który jest wynikiem częstych hiperglikemii, diabetykowi potrzebne jest więcej składników, które będą niwelowały wpływ wolnych rodników tlenowych, wywołujących uogólnione zapalenie. Część mikroelementów bywa wyjątkowo pomocna w zmniejszeniu wysokiego ryzyka przewlekłych powikłań cukrzycy. Na jakie witaminy i minerały diabetycy powinni więc zwrócić szczególną uwagę?
Ze względu na wspomniany uogólniony stan zapalny bardzo istotne w diecie będą antyoksydanty, do których zaliczmy witaminę A, E oraz C, a także selen i cynk. Przeciwutleniacze redukują działanie wolnych rodników tlenowych, których powstawanie w cukrzycy jest nasilone. Wolne rodniki przyspieszają powstawanie miażdżycy, a ta z kolei zwiększa ryzyko chorób układu krążenia i mikroangiopatii. Konsekwencją diety ubogiej w przeciwutleniacze będą częstsze zakażenia oraz infekcje, a także powolne gojenie się ran. Zarówno witamina A, jak i witamina C, biorą też udział w produkcji kolagenu, który zapewnia ciągłość skóry. Poza właściwościami przeciwutleniającymi witamina A to bardzo ważny czynnik w zapobieganiu retinopatii, witamina C zapobiega destrukcji komórek nerwowych w przebiegu neuropatii, a witamina E zapewnia prawidłową budowę naczyń krwionośnych, co zapobiega mikroangiopatiom.
Witaminę A znajdziemy w szczególności w warzywach i owocach o kolorze żółtym i pomarańczowym tj. bataty, dynie, marchewki, papryki, pomidory, brzoskwinie, morele. W witaminę C bogate są porzeczki, cytrusy, brokuły, papryka czy natka pietruszki. Zaś witamina E to jedna z witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, dlatego znajdziemy ją w olejach roślinnych, orzechach czy pestkach dyni. Minerały o właściwościach antyutleniających: selen i cynk, również wspierają zapobieganie powikłaniom cukrzycowym. Selen chroni przed uszkodzeniem tkanek, zmniejsza ryzyko chorób sercowo-naczyniowych oraz retinopatii. Znajdziemy go w orzechach brazylijskich, łososiu, tuńczyku czy w wołowinie. Cynk zapewnia regenerację i łączność skóry, wystawionej u diabetyków na częste nakłucia. Jego źródła to kakao, orzechy nerkowca, sezam, pestki dyni i nasiona słonecznika.
Bardzo często u chorujących na cukrzycę obserwuje się niedobory witamin z grupy B. Witamina B1 jest kluczowa w przemianach energetycznych, w tym metabolizm nadmiaru glukozy we krwi, stąd jej właściwy poziom opóźnia mikroangipatie i neuropatie. Badania naukowe wskazują, że jej niedobory dotyczą aż 75% diabetyków. Główne źródła B1 w diecie to pełnoziarniste zboża, drożdże, orzechy i rośliny strączkowe. U chorujących na cukrzycę obserwuje się też niskie poziomy witaminy B6 i B12. B6 wchodzi w skład wielu enzymów oraz bierze udział w tworzeniu hemoglobiny. Znajdziemy ją w kaszy gryczanej, brokułach, pełnoziarnistych zbożach czy w mięsie drobiowym. Witamina B12 bierze udział w przemianach aminokwasów, zapobiega procesowi glikacji białek, a poprzez metabolizm homocysteiny utrzymuje naczynia krwionośne w dobrym stanie. Na jej niedobór szczególnie narażone są osoby leczone metforminą. Witaminę B12 znajdziemy jedynie w produktach pochodzenia zwierzęcego, więc weganie czy wegetarianie powinni ją suplementować. Ryzyko powikłań zwiększa również niedobór kwasu foliowego, znajdującego się w dużych ilościach zielonych warzywach liściastych.
Minerały, na które diabetyk musi zwrócić szczególną uwagę, poza wspomnianym już selenem i cynkiem, to magnez oraz chrom. Magnez odpowiada za liczne reakcje enzymatyczne, w tym odpowiadające za metabolizm glukozy na wielu poziomach. W przypadku zakwaszenia organizmu może dojść do krytycznie niskiego poziomu magnezu, co jest stanem zagrożenia życia, gdyż oddziałuje na mięsień sercowy. Ponadto odpowiedni poziom magnezu zwiększa wrażliwość na insulinę. W magnez bogate są pestki dyni, kakao, nasiona słonecznika, migdały czy kasza gryczana. Chrom również odpowiada za metabolizm węglowodanów, a także lipidów. Wpływa na działanie receptorów insulinowych. Dodatkowym aspektem właściwego poziomu chromu to zmniejszony apetyt na słodycze, co pomaga w utrzymaniu prawidłowej masy ciała. Znajdziemy go w produktach pełnoziarnistych, szparagach, serach czy orzechach.
Mimo, że cukrzyca sama w sobie nie zwiększa zapotrzebowanie na mikroelementy, to w jej niestabilnym przebiegu diabetycy są bardziej narażeni na negatywne konsekwencje ich braków. Wiedząc, że hiperglikemie zdarzają się w nawet najlepiej wyrównanej cukrzycy, warto zadbać, jak tylko możemy o zapobieganie powikłaniom cukrzycowym. Bogata w różne warzywa, owoce, strączki i zboża dieta pozwoli dostarczyć naturalne, a tym samym lepiej przyswajalne, witaminy i składniki mineralne, które w "diecie cukrzycowej" są tak samo istotne jak makroelementy.
Dietetyk z cukrzycą mgr Małgorzata Chutkowska - absolwentka dietetyki na Uniwersytecie Medycznym w Łodzi oraz diabetyk od 3 roku życia. Na co dzień pracuje jako trener odchudzania i odżywiania, ucząc zdrowych nawyków żywieniowych oraz pomagając w redukcji zbędnych kilogramów. Swoją wiedzą, a także zdrowymi przepisami o niskim indeksie dzieli się na swoim Instagramie i Facebook’u @dietetykzcukrzyca.
Co jeść przy podwyższonym cukrze?
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
